Oldenzaals omstreken zijn in de laatste jaren beroemd geworden om hun natuurschoon en de Lutte spant wel de kroon. Het was lang een vergeten buurschap met heuvels en dalen, met hooge vruchtbare esschen, donkere lanen, wilde bosschen en oude hofsteden. Sinds enkele tientallen van jaren hebben de fabrikanten uit Oldenzaal, Enschede, Hengelo, enz. hier op de mooiste punten hun lustverblijven gesticht. Zij vormen een nieuwen landadel, waartegen de oude althans in kapitaalbezit maar zelden op kan. Zij sparen de bosschen en lanen en verfraaien het landschap.
Afbeelding: In de Hel bij de Lutte, Oldenzaal
De straatweg naar Bentheim gaat door de mooiste gedeelten van de Lutte. We bestijgen eerst den Tankenberg. Door belommerde holle wegen, langs mooie hofsteden en koele bosschen klimmen we langs de helling omhoog. Op den hoogen heuvelrand ligt de villa Egheria van den heer ten Cate uit Almelo met haar grootsch uitzicht. Daar is de koepel met een Latijnsch opschrift, vermeldend dat op dezen berg de tempel van Tanfana stond. die door Germanicus is verwoest (Tacitus, 1e boek); ons boeit het heerlijk panorama op de blauwe bergen van Ootmarsum, de gele Noord-Twentsche esschen en veel verder. Afdalend volgen wij het wandelpad van den Wielrijdersbond door een vriendelijk dal met aardige huisjes, verder slingerend met rijzen en dalen door donkere bosschen naar de Hel (= helling), een lommerrijk dal met een waterkom in de diepte, een liefelijk plekje, waar men droomt van nimfen en najaden. Iets verder weer zoo'n stil intiem valleitje met lief gelegen boerenhuisjes en daarachter op een hoogte rijzige mastboomen. Hier is de Hemel en dichtbij het Domineesbergje. Nog een paar minuten en we zijn weer op den Bentheimschen straatweg hij het alom bekende hotel het Zwaantje, een modern gebouw met koffiekamer, conversatiezaal, badkamers, waterleiding, acyteleen verlichting en een mooie speeltuin erbij. In den omtrek heeft men de schoonste uitzichten van de Lutte. Van het platte dak ziet men de zon over Bentheim opgaan, waar het grijze slot hoog op de rotsen haar eerste stralen opvangt, en ginder over den Tankenberg wegzinken. Noordwaarts, door het dal van Harbert, komt men bij de belvedère op een hoogte nabij het aardige buitentje Duivendaal. Van hier zou men over 't Hanhof de Kribberug en daarachter het woeste duinlandschap Lutterzand kunnen bereiken.
Afbeelding: In de Hel bij de Lutte, Oldenzaal
Ten Z. van den straatweg zijn de mooie bosschen van 't Beernink. Langs 't Kruisselt, waar zich prachtige vergezichten openen op Bentheim e.v. komt men bij 't Klieverink door koele beukenbosschen bij de villa's Kalheupink en de Haer
(van de Geldermans) met mooi geboomte aan de Landreben-allee en zoo bij de stad. Onderweg zien we over een vriendelijk dal donkere bosschen op een heuvelrug; dat is Boerskotten (van Mr. Essink) aan de overzij der spoorlijn; daar is ook een koepel met mooi uitzicht op Oldenzaal. Waar de spoorbaan door een diep ravijn loopt, staat hoog op den Koperberg (links) het buitentje de Koperberg van de fam. Stork.
In deze heerlijke natuur genieten de stedelingen uit Holland en elders in het zomerseizoen; men ziet ze op alle wegen en paden, wandelend, fietsend, tuffend; menige auto houdt stil bij het Zwaantje. Alles is daar modern geworden in de oude Lutte met een mondain tintje er over.
Wij moesten bij het dolen door de Lutte telkens denken aan den ouden pastoor Johs. Geerdink, die hier van 1831-'68 de herderzorg had voor 't eenvoudige landvolk, waaronder hij zich thuis voelde en dat hij liefhad. Het was uit zijn hart ook, wat die Vlaamsche priester zong:
"O lieden van den lande, vrienden al,
die 'k heel mijn leven lang beminnen zal,
omdat ik u het leven en
zoo menig dingen schuldig ben,
die niemand prijst, dan hij die weet
wat edele giften God den armen landman geeft."
(Gezelle).
Afbeelding boven en onder: Los huis 't Groot Bavel bij de Lutte
Hoeveel had hij verkeerd in die schilderachtige boerenhuizen, allemaal nog onverdeeld, sommige zelfs zonder schoorsteen. Bij het vriendelijk haardvuur in die rookerige en berookte halle had hij met hen gepraat over oude tijden en gesnuffeld in hun oude papieren. De Lutte, met haar 80 volgewaarde erven, was weleer de hoofdmark van Twente, waarbij de andere marken in hooger beroep kwamen. De holtrichter riep dan de markgenooten samen op de “Spraaksteê" onder den vrijen hemel en na een gebed werd de bank tot het oordeel gespannen. Van ouds was er veel bosch. “Wanneer God een ackeren geeft (eikels), wijst het markebestuur aan, hoever elk erve zijn varkens mag drijven, om eikels of beuken te zoeken." Omstreeks 1640 had de marke veel zwaar hout, en groote bosschen verkocht voor de brandschattingen. Elk jaar op St. Lamberti om 11 uur kwam de hoofdmarkenrichter van Twente, wonend op Varwick in de Lutte bij de Runne (slagboom in de landweer), om de breedte van den weg te bepalen: drie ridders, naast elkander rijdend, mochten elkaar met de wapens niet raken. Vervolgens strooide hij, na 't opzeggen van een spreuk, een zak met hazelnoten leeg onder wel 100 kinderen, om zoo hun geheugen te scherpen voor de grensaanduiding. Tot 1807 gebeurde dat. In taal en in zeden heeft hier alles veel overeenkomst met Westfalen. Wel 50 grafplaatsen met brandplekken vond men hier op de boerenerven.
Afbeelding: Interieur Los huis 't Groot Bavel bij de Lutte
Gaarne vertelden ouden van dagen van den eerwaarden pastoor Nieuwenhuis te Oldenzaal (overleden 1755): hoe hij na een bruiloft in de stad zijn parochianen een eindweegs naar hun buurt geleidde, om ongeregeldheden te voorkomen; hoe hij, van Rossum naar de Lutte gaande tot den laten H. Dienst, luid op den rozenkrans bad, door een steeds aangroeiende schare omgeven. Geerdink zelf kweekte ook de vroomheid onder zijn trouwe schaapjes en, voordat de processies door den aartsbisschop waren geregeld, toog hij met zijn gemeentenaren (soms wel 400) jaarlijks ter bedevaart naar Stadtlohn.
De R. K. kerk van de Lutte, met een klein gehuchtje erbij, als een school, een winkel, een smidse (juist een van een houtsnee van Rigter), vindt men, als men afslaat bij de uitspanning Scheper, een eindje achter 't Zwaantje op Bentheim aan. De kerk met een aardig kapelletje erbij komt mooi uit tegen een donker bosch met lieve laantjes.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten